Một tòa án thương mại Mỹ hôm thứ Tư (28/5) theo giờ địa phương đã ra phán quyết ngăn cấm các mức thuế do Tổng thống Donald Trump ban hành có hiệu lực, với lập luận rằng ông Trump đã vượt quá thẩm quyền khi áp dụng thuế suất chung trên toàn bộ hàng nhập khẩu từ các quốc gia có thặng dư thương mại với Mỹ. Tòa án Thương mại Quốc tế Mỹ khẳng định Hiến pháp Hoa Kỳ trao quyền điều tiết thương mại quốc tế độc quyền cho Quốc hội, quyền này không bị Tổng thống ghi đè ngay cả khi sử dụng quyền khẩn cấp nhằm bảo vệ nền kinh tế Mỹ.
“Tòa án không đánh giá tính khôn ngoan hay hiệu quả của chiến lược sử dụng thuế quan làm đòn bẩy của Tổng thống. Việc sử dụng này bị cấm không phải vì nó thiếu khôn ngoan hay không hiệu quả, mà vì luật liên bang không cho phép” ba thẩm phán tuyên bố trong quyết định.
Ngay sau đó, chính quyền Trump đã nộp đơn kháng cáo và đặt câu hỏi về thẩm quyền của tòa án. Tòa án Thương mại Quốc tế, có trụ sở tại Manhattan, chuyên xử lý các tranh chấp liên quan đến luật thương mại quốc tế và hải quan. Quyết định của tòa có thể được kháng cáo lên Tòa Phúc thẩm Liên bang tại Washington, D.C., và cuối cùng là Tòa án Tối cao Hoa Kỳ.
Việc áp thuế nhập khẩu là chính sách cốt lõi trong chiến lược thương mại của ông Trump, đã gây xáo trộn nghiêm trọng chuỗi cung ứng toàn cầu và làm gia tăng biến động trên thị trường tài chính. Các doanh nghiệp thuộc mọi quy mô đều phải đối mặt với sự thay đổi nhanh chóng của mức thuế và các bước đảo ngược đột ngột, gây khó khăn trong việc quản lý chuỗi cung ứng, sản xuất, nhân sự và định giá.
Phát ngôn viên Nhà Trắng cho biết thâm hụt thương mại của Mỹ với các nước khác là “tình trạng khẩn cấp quốc gia đã tàn phá cộng đồng người dân Mỹ, khiến người lao động bị bỏ lại phía sau và làm suy yếu nền công nghiệp quốc phòng – những sự thật mà tòa án không phủ nhận”. “Việc giải quyết tình trạng khẩn cấp quốc gia không phải do các thẩm phán không được bầu cử quyết định” Kush Desai, phát ngôn viên Nhà Trắng, tuyên bố.
Thị trường tài chính đã phản ứng tích cực trước phán quyết. Đồng USD tăng giá mạnh, đặc biệt so với euro, yên Nhật và franc Thụy Sĩ. Các hợp đồng tương lai chứng khoán Mỹ và thị trường cổ phiếu châu Á cũng đồng loạt tăng điểm.
Nếu phán quyết được giữ nguyên, đây sẽ là đòn giáng mạnh vào chiến lược của ông Trump trong việc sử dụng mức thuế cao để gây áp lực buộc các đối tác thương mại nhượng bộ, thu hút việc làm sản xuất trở lại Mỹ và thu hẹp thâm hụt thương mại hàng hóa 1,2 nghìn tỷ USD – những cam kết trọng yếu trong chiến dịch tranh cử của ông.
Không có đòn bẩy tức thời từ các mức thuế từ 10% đến 54% áp theo Đạo luật Quyền lực Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế (IEEPA) – luật được thiết kế để đối phó với các mối đe dọa “bất thường và đặc biệt” trong tình trạng khẩn cấp quốc gia – chính quyền Trump sẽ buộc phải tiến hành các cuộc điều tra thương mại phức tạp và kéo dài hơn theo các luật thương mại hiện hành để bảo vệ các biện pháp thuế.
Phán quyết này xuất phát từ hai vụ kiện: một do Trung tâm Công lý Liberty không đảng phái khởi kiện thay cho năm doanh nghiệp nhỏ Mỹ nhập khẩu hàng hóa từ các quốc gia bị áp thuế, vụ còn lại do 13 tiểu bang Mỹ đứng ra kiện. Các doanh nghiệp này bao gồm từ nhà nhập khẩu rượu và đồ uống có cồn ở New York đến nhà sản xuất bộ dụng cụ giáo dục và nhạc cụ tại Virginia, đều cho rằng các mức thuế sẽ gây thiệt hại cho hoạt động kinh doanh của họ.
“Tòa án xác định không có trường hợp miễn trừ thu hẹp nào; nếu các mệnh lệnh thuế bị coi là phi pháp đối với nguyên đơn thì cũng sẽ phi pháp đối với toàn bộ” tòa tuyên bố. Hiện có ít nhất năm vụ kiện khác về thuế quan đang chờ xử lý.
Ông Dan Rayfield, Tổng chưởng lý bang Oregon và là người dẫn đầu vụ kiện của các tiểu bang, chỉ trích thuế quan của ông Trump là “phi pháp, liều lĩnh và gây tổn hại nghiêm trọng về kinh tế”.
“Phán quyết này khẳng định luật pháp của chúng ta có giá trị và các quyết định về thương mại không thể tùy tiện theo ý muốn của tổng thống” ông Rayfield nói. Ông Trump tuyên bố có thẩm quyền rộng rãi trong việc thiết lập thuế quan theo IEEPA. Luật này trước đây thường được sử dụng để áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với kẻ thù của Mỹ hoặc phong tỏa tài sản của họ. Ông Trump là tổng thống Mỹ đầu tiên sử dụng IEEPA để áp thuế.
Bộ Tư pháp cho rằng các vụ kiện nên bị bác bỏ vì nguyên đơn chưa chịu thiệt hại thực tế do chưa phải trả thuế, đồng thời chỉ Quốc hội, chứ không phải doanh nghiệp tư nhân, mới có quyền thách thức tình trạng khẩn cấp quốc gia do tổng thống tuyên bố theo IEEPA.
Khi ban hành thuế quan vào đầu tháng 4, ông Trump đã coi thâm hụt thương mại là tình trạng khẩn cấp quốc gia, biện minh cho việc áp mức thuế 10% trên toàn bộ hàng nhập khẩu, với mức thuế cao hơn đối với các nước có thâm hụt thương mại lớn nhất với Mỹ, đặc biệt là Trung Quốc.
Nhiều mức thuế riêng theo quốc gia đã bị đình chỉ một tuần sau đó. Chính quyền Trump ngày 12 tháng 5 thông báo tạm thời giảm các mức thuế cao nhất áp lên hàng Trung Quốc trong khi hai bên đàm phán một thỏa thuận thương mại dài hạn. Cả hai nước đồng ý cắt giảm thuế lẫn nhau trong ít nhất 90 ngày.
Theo Reuters
