Nỗi lo về sự kiểm soát chặt chẽ nguồn cung khoáng sản chiến lược của Trung Quốc ngày càng gia tăng khi các hãng sản xuất ô tô toàn cầu đồng loạt lên tiếng, cùng với các đối tác Mỹ, cảnh báo rằng các hạn chế xuất khẩu hợp kim đất hiếm, hỗn hợp và nam châm của Trung Quốc có thể gây gián đoạn sản xuất nghiêm trọng nếu không có giải pháp kịp thời. Mới đây, các nhà sản xuất ô tô tại Đức đã trở thành những doanh nghiệp mới nhất phát đi cảnh báo rằng các biện pháp hạn chế xuất khẩu của Trung Quốc có thể khiến họ phải tạm dừng sản xuất, ảnh hưởng sâu rộng đến nền kinh tế địa phương. Trước đó, một nhà sản xuất xe điện của Ấn Độ cũng đã lên tiếng về nguy cơ tương tự. Quyết định của Trung Quốc vào tháng 4 vừa qua về việc đình chỉ xuất khẩu nhiều loại khoáng sản và nam châm chiến lược đã làm đảo lộn chuỗi cung ứng thiết yếu của các ngành ô tô, hàng không vũ trụ, sản xuất chip bán dẫn và quốc phòng trên toàn cầu.
Động thái này không chỉ thể hiện vị thế thống lĩnh của Trung Quốc trong ngành công nghiệp khoáng sản chiến lược mà còn được coi là một đòn bẩy trong cuộc chiến thương mại kéo dài giữa Trung Quốc và Mỹ dưới thời Tổng thống Donald Trump.
Ông Trump đã cố gắng tái định hình quan hệ thương mại với đối thủ kinh tế lớn nhất của Mỹ bằng cách áp đặt các mức thuế cao lên hàng tỷ đô la hàng hóa nhập khẩu, nhằm thu hẹp thâm hụt thương mại và tái khởi động ngành sản xuất nội địa. Mặc dù thuế quan lên tới 145% từng được áp dụng nhưng sau đó đã được hạ bớt do phản ứng dữ dội từ thị trường tài chính. Trung Quốc đáp trả bằng các biện pháp thuế riêng và tận dụng vị thế chi phối trong chuỗi cung ứng toàn cầu để gây áp lực, buộc phía Mỹ phải xem xét lại chính sách.
Phát ngôn viên Nhà Trắng, bà Karoline Leavitt, cho biết Tổng thống Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình dự kiến sẽ có cuộc hội đàm trực tiếp trong tuần này, với việc lệnh cấm xuất khẩu khoáng sản chiến lược được dự báo sẽ là một trong những chủ đề trọng tâm.
Bà Leavitt khẳng định: “Chính quyền đang theo dõi chặt chẽ việc thực thi thỏa thuận thương mại Geneva của Trung Quốc và duy trì liên lạc thường xuyên với các đối tác phía Trung Quốc”.
Trước đó, ông Trump đã cáo buộc Trung Quốc vi phạm thỏa thuận Geneva khi chậm trễ trong việc nới lỏng lệnh cấm xuất khẩu các khoáng sản chiến lược. Các lô hàng nam châm – vật liệu thiết yếu trong sản xuất ô tô, máy bay không người lái, robot và tên lửa – hiện bị giữ lại tại nhiều cảng của Trung Quốc trong khi các đơn xin cấp phép vẫn đang được xử lý.
Lệnh đình chỉ xuất khẩu này đã làm dấy lên sự lo ngại sâu sắc từ các phòng họp ban lãnh đạo doanh nghiệp đến các trung tâm chính sách từ Tokyo đến Washington, khi các chính phủ và doanh nghiệp gấp rút tìm kiếm các giải pháp thay thế khả thi nhằm tránh nguy cơ đình trệ sản xuất trong mùa hè.
Bà Hildegard Mueller, Chủ tịch Hiệp hội Ô tô Đức, cảnh báo: “Nếu tình hình không được cải thiện nhanh chóng, việc chậm trễ hoặc thậm chí tạm dừng sản xuất là điều không thể tránh khỏi”.
Ông Frank Fannon, chuyên gia tư vấn ngành khoáng sản và cựu trợ lý Bộ trưởng Ngoại giao Mỹ về tài nguyên năng lượng, nhận định: “Sự gián đoạn toàn cầu này không gây bất ngờ với những ai theo sát tình hình. Mỹ đang đối mặt với thách thức lớn về sản xuất và cần huy động toàn bộ nguồn lực chính phủ để bảo đảm nguồn cung cũng như thúc đẩy năng lực sản xuất trong nước ngay lập tức. Thời điểm để bắt đầu hành động là ngay từ bây giờ.”.
Đại diện các chính phủ và doanh nghiệp từ Ấn Độ, Nhật Bản và châu Âu đang ráo riết tổ chức các cuộc gặp cấp cao với quan chức Bắc Kinh nhằm thúc đẩy phê duyệt nhanh các đơn hàng xuất khẩu nam châm đất hiếm, trước nguy cơ thiếu hụt ảnh hưởng nghiêm trọng đến chuỗi cung ứng toàn cầu.
Một phái đoàn doanh nghiệp Nhật Bản dự kiến sẽ thăm Bắc Kinh đầu tháng 6 để làm việc với Bộ Thương mại Trung Quốc về vấn đề này, trong khi các nhà ngoại giao châu Âu từ những quốc gia có ngành ô tô lớn cũng đã yêu cầu tổ chức các cuộc họp khẩn cấp trong vài tuần qua.
Tại Ấn Độ, nơi nhà sản xuất xe Bajaj Auto lên tiếng cảnh báo bất cứ sự chậm trễ nào trong việc tiếp cận nguồn cung nam châm đất hiếm từ Trung Quốc cũng có thể gây ra “tác động nghiêm trọng” đến sản xuất xe điện, đang chuẩn bị tổ chức chuyến công tác dành cho lãnh đạo ngành ô tô trong vòng 2-3 tuần tới.
Trong tháng 5, đại diện các tập đoàn lớn như General Motors, Toyota, Volkswagen, Hyundai và nhiều nhà sản xuất khác cũng đã gửi thư bày tỏ quan ngại tương tự tới chính quyền Trump.
Liên minh Đổi mới Ô tô nhấn mạnh: “Nếu không có nguồn cung ổn định các nguyên tố và nam châm thiết yếu này, các nhà cung cấp ngành ô tô sẽ không thể sản xuất các bộ phận quan trọng như hộp số tự động, bộ điều tiết ga, máy phát điện, động cơ, cảm biến, dây an toàn, loa, đèn chiếu sáng, hệ thống trợ lực lái và camera”.
Theo Reuters
